Đường Lâm – Làng cổ đẹp nhất Việt Nam

GIỚI THIỆU CHUNG

Làng nằm cách thủ đô Hà Nội chừng 47 km về phía Tây, cách trung tâm hành chính Thị xã Sơn Tây 5 km. Gọi là Làng cổ nhưng đó là sự quy tụ của 5 thôn trong tổng số 9 thôn của xã Đường Lâm, thị xã Sơn Tây là: thôn Mông Phụ, Cam Thịnh, Đông Sàng, Đoài Giáp và Cam Lâm với diện tích tự nhiên của Làng cổ khoảng 800,25 ha, dân số hơn 8000 người. Nơi ấy đã được nhiều người biết đến với những cái tên rất thuần Việt như.

“Làng Việt cổ”, “Làng cổ đá ong Đường Lâm”, hay địa danh “ấp hai Vua”. Cũng như rất nhiều làng quê của Thủ đô thời mở rộng nói riêng và cả nước nói chung đang hội nhập và hoà mình với dòng chảy công nghiệp hoá - hiện đại hoá, thế nhưng cái Làng Việt cổ ấy ở một vị trí rất gần với đô thị lại vẫn ẩn chứa và giữ trong mình một kho tàng những giá trị văn hoá, lịch sử đồ sộ và rất quý báu. Đó là thành quả của quá trình lao động, sự sáng tạo, trí tuệ và những đôi bàn tay khéo léo của bao thế hệ người nông dân được sinh ra, lớn lên và tồn tại ở vùng quê “địa linh nhân kiệt” – xứ Đoài mây trắng. Nếu du khách đến với phố cổ Hội An (Quảng Nam) để được tham quan, tìm hiểu những giá trị văn hoá đặc trưng của cuộc sống đô thị hồi thế kỷ 16 – 17 ở xứ Đàng Trong với những ngôi nhà, phong tục, lễ hội, ẩm thực, kiến trúc đại diện cho những tầng lớp thương gia phong kiến nơi phố Hội có những nét pha trộn du nhập nền văn hoá bang giao như của xứ sở Phù Tang, Pháp, Bồ Đào Nha, Trung Quốc thì khi đến với làng Việt cổ đá ong Đường Lâm, họ lại được hoà mình, được chiêm ngưỡng một “bảo tàng sống” về lối sống nông nghiệp – nông thôn Việt Nam. Nó rất đặc trưng, điển hình cho nền văn minh nông nghiệp lúa nước, gắn liền với hai con sông huyền thoại, đó là Hồng Hà và Tích Giang. Hầu như những “tài sản văn hoá” vô hình hay hữu hình rất đa dạng, phong phú của người nông dân Việt Nam vẫn còn được bảo tồn và gìn giữ ở nơi đây. Đó là những giá trị văn hoá vật thể và phi vật thể quý báu.

(ảnh những ngôi nhà bên trong làng)

ĐỊA ĐIỂM THAM QUAN TẠI LÀNG CỔ ĐƯỜNG LÂM

Đó là cổng làng Mông Phụ, đình Mông Phụ, Nhà thờ Thám hoa Giang Văn Minh, chùa Mía, đình Cam Thịnh, đình Đoài Giáp, đình Phùng Hưng, đền – lăng Ngô Quyền, Đền phủ Bà Chúa Mía, chùa Ón, các nhà thờ họ, quán, điếm, miếu, giếng. Các loại hình di tích ấy có mặt ở tất cả các thôn của làng cổ.

- Cổng làng Mông Phụ là chiếc cổng cổ và còn tương đối nguyên vẹn ở vùng đồng bằng Bắc Bộ. Nằm soi mình bên hồ nước, cùng với cây đa cổ thụ, cổng quay về hướng đông nam. Chỗ ấy đã trở thành nơi rất thân thuộc, gần gũi cho bao thế hệ người dân của làng. Thuở ngày xưa, cùng với luỹ tre gai bên ngoài rìa, hai cánh cổng lim được khép lại về đêm sẽ bảo đảm cho sự an toàn và bình yên của làng. Thời gian ấy, mọi người đều tuân thủ theo quy tắc “nội bất xuất, ngoại bất nhập”.

(ảnh Đình Mông Phụ)

- Đình Mông Phụ nằm ở vị trí cao, giữa trung tâm của làng. Cái tên Mông Phụ gắn liền với quê hương của nhà nho học Khổng Tử của Trung Quốc thời cổ đại. Nguyện ý của những người khi mới đến lập làng là miền quê nhỏ bé này sẽ mở mang, rạng rỡ về con đường tu chí học tập noi gương Khổng Tử. Đình có kiến trúc độc đáo, rất đặc trưng của các ngôi đình cổ còn tồn tại ở Việt Nam như các bức chạm nghệ thuật, hướng đình, sập gỗ lim, hai giếng nước. Đình thờ Đức Thánh Tản Viên Sơn – một vị được xếp vào hàng đệ nhất phúc đẳng thần trong Tứ bất tử của người Việt. Quả là không sai khi người xưa có câu sấm truyền “cầu Nam, chùa Bắc, đình Đoài”. Đình ở xứ Đoài rất nổi tiếng, ngoài Mông Phụ còn có Tây Đằng, Chu Quyến, Thuỵ Phiêu (Ba Vì), Tường Phiêu (Phúc Thọ).

- Nhà thờ Thám hoá Giang Văn Minh – nơi ghi danh đức độ, tinh thần xả thân vì đất nước của vị sứ khi làm nhiệm vụ tại đất nước Trung Hoa thời vua Sùng Trinh (nhà Minh) với tài đối đáp khéo léo, đanh thép hồi thế kỷ 17.

- Chùa Mía còn có tên là Sùng Nghiêm Tự, nằm trên khu đất cao của thôn Đông Sàng. Đây là ngôi chùa cổ rất thuần Việt. Trong chùa còn bảo lưu một hệ thống tượng Phật rất phong phú, đa dạng và vô cùng quý giá, bao gồm 287 pho và nhiều di vật quý. Chùa Mía cùng với đền Phủ, chùa Viễn, bến phà Hà Tân, chợ Mía, cổng làng Đông Sàng, rạch Phủ, là những công trình gắn liền với công lao to lớn của bà Ngọc Dong (Ngọc Dao) – một người con của quê hương và là cung phi của Thanh Đô Vương Trịnh Tráng. Đến với chùa Mía để được hoà mình vào cõi linh thiêng, u tịnh, thanh cao nơi đất phật với những huyền tích rất ly kỳ của các vị Phật qua những năm tháng khổ luyện, thành tâm đến ngày thành đạt. Ai ai cũng cảm nhận được những lời răn dạy, lẽ phải nơi cửa phật. Ngoài ra, các tác phẩm ấy còn khẳng định giá trị vô giá về mỹ thuật, điêu khắc. Ấy là sự lao động miệt mài sáng tạo của những nghệ nhân đất Việt hồi thế kỷ 18,19.

(ảnh chùa Mía)

- Rời Sùng Nghiêm Tự, đến với ấp Cam Lâm qua chiếc cầu nhỏ bắc qua dòng sông Tích. Nơi ấy đã sinh ra hai vị anh hùng làm rạng rỡ non sông đất nước, đó là Bố Cái Đại Vương – Phùng Hưng (hồi thế kỷ thứ 8) và Tiền Ngô Vương – Ngô Quyền (hồi thế kỷ thứ 10). 

Ngoài ra còn rất nhiều di tích khác như: nhà thờ họ, xích hậu, các quán, điếm canh, giếng cổ quanh làng. Gắn liền với đó là các lễ hội truyền thống – ngày mà tất cả những người con quê hương, dù ở tận nơi xa cũng gắng xếp mọi công việc để về dự. Thật tự hào và thiêng liêng khi được trở về với nơi “ chôn rau cắt rốn” của mình, được thắp nén hương, nghiêng mình kính cẩn trước các vị anh linh, thánh hiền tổ tiên.

PHƯƠNG TIỆN DI CHUYỂN ĐẾN ĐƯỜNG LÂM

Về phương tiện di chuyển, bên cạnh du lịch Đường Lâm bằng xe máy các bạn có thể đi xe bus hoặc ô tô riêng, ô tô khách, taxi:

• Nếu đi bằng xe bus, các bạn bắt xe tuyến số 71 (bến xe Mỹ Đình), xe 70 (Kim Mã), tuyến số 77 (Hà Đông), sau đó đi xe ôm vào Làng Cổ.
• Di chuyển bằng phương tiện cá nhân: Xe máy, ô tô… các bạn có thể tham khảo 2 cung đường sau:

+ Xuất phát từ Hà Nội – theo Đại lộ Thăng Long rẽ phải ở ngã ba Hòa Lạc – đi qua Sơn Lộc theo đường 21 – tiếp tục đi theo bảng chỉ dẫn trên đường từ ngã tư đường 32.

+ Hoặc các bạn đi theo đường 32 lên thị xã Sơn Tây – trên đường 21 có một ngã 4 giao nhau phía bên tay trái đường sẽ nhìn thấy cổng làng Cổ Đường Lâm.

• Có thể di chuyển bằng ô tô khách tuyến Mỹ Đình – Phú Thọ, có thời gian di chuyển là 1 tiếng 15 phút. Hoặc đi taxi Sơn Tây, liên hệ: (04) 33626262.

Khi đến Đường Lâm vì các địa điểm tham quan khá gần nhau nên bạn có thể gửi xe để đi bộ hoặc thuê xe đạp để tham quan từng ngõ ngách của làng.

VỀ ĐƯỜNG LÂM ĂN GÌ?

(ảnh đặc sản đường Lâm như Chè Lam)

• Các loại kẹo truyền thống: Kẹo lạc, kẹo dồi, kẹo vừng được sản xuất bằng các nguyên liệu như: lạc, đường, mạch nha, vừng, bột gạo.
• Chè kho: Được làm bằng nguyên liệu chính là đỗ xanh, đường kính. Người ta xay đỗ thành dạng bột nhỏ mịn rồi cho vào nồi đồ chín bằng hơi nước, các phong chè kho được đúc ra từ khuôn gỗ có in hình chữ phúc hay chữ lộc bọc trong lớp giấy màu hồng nhạt, bánh được bày trên mâm cỗ của tiệc làng, hội đình hay tiệc cưới…
• Chè lam: Sản phẩm này ăn vào mùa Đông sẽ ngon và hấp dẫn hơn.
• Bánh rán nước: Đĩa bánh thường có màu vàng đó là màu của quả rành rành được người dân phơi khô giã lọc lấy nước, nhân bánh làm bằng đỗ xanh, bề mặt bên ngoài có rắc ít vừng trắng, bánh này được làm chín bằng nồi hấp cách thuỷ.
• Thịt quay đòn: Tảng thịt sau khi được tẩm ướp, được quấn vào đòn tre bằng dây thép chống rỉ, thịt được quay trên lò than hoa trong thời gian 6h
• .Gà mía: Thịt gà mía thơm ngon, có vị đậm, không nhũn như thịt gà công nghiệp cũng không dai quá như gà ta, da gà và khối mỡ mau vàng ăn rất giòn (gà trống).

(ảnh đặc sản gà mía)

• Tương bần: Nghề làm tương ở Đường Lâm có từ thời xa xưa và mỗi nhà đều có một vài vại tương phơi ngoài sân.

Ngoài những sản phẩm kể trên khách du lịch còn có thể thưởng thức một số các sản phẩm khác do người dân chế biến để phục vụ nhu cầu tiêu dùng hằng ngày cũng như các dịp lễ hội, sự kiện của làng như: bánh gai, bánh rợm, bánh tẻ, chè nụ vối, hạt sen và chè lá sen…

MỘT SỐ LƯU Ý KHI DU LỊCH ĐƯỜNG LÂM

• Có ý thức, trách nhiệm của cá nhân với các khu vực di tích.
• Để thuận tiện tham quan Đường Lâm, các bạn nên đi bộ hoặc thuê xe đạp để có thể đi vào từng ngõ ngách của làng. Nếu đi xe máy tới mỗi điểm tham quan các bạn phải gửi xe và tốn khá nhiều tiền gửi, thực tế có một số điểm không ghi giữ xe nhưng có người ra thu tiền.
• Tại một số điểm tham quan sẽ có người của ban quản lý giới thiệu các điểm tham quan cho các bạn, có thể đưa tiền tips.
• Nếu muốn sử dụng dịch vụ ăn trưa, homestay nên liên hệ trước rồi đi chơi, vì thường những gia đình này khi các bạn đặt họ mới bắt đầu làm cơm.
• Khi tham quan những ngôi nhà cổ trong làng, các bạn nên xin phép một cách lịch sự họ sẽ nhiệt tình đón tiếp các bạn.
• Nếu muốn mua quà cho người thân, các bạn có thể mua ngay tại những gia đình này.